Van een goed idee naar een goede tekst – hoe doe je dat?

Stel je voor: je hebt een geweldig idee en je wil daar een net zo geweldige tekst over schrijven. Een geweldige tekst kan in dit geval van alles zijn: een geweldige column, een geweldige blog, een geweldige scriptie of een geweldig verhaal. Hoe ga je dan te werk? In dit artikel leg ik uit welke vier stappen ik neem om mijn ideeën in tekst om te zetten.

Stap 1: Informatie verzamelen

Een idee is vaak niet meer dan een inval, een gedachtenflard, iets vaags, niet concreet. Zo had ik bijvoorbeeld laatst het volgende idee: ik wil een artikel schrijven over het bevorderen van de intrinsieke motivatie van mijn leerlingen. De eerste stap van idee naar tekst is het verzamelen van informatie over het desbetreffende onderwerp.

Informatie verzamelen kan op verschillende manieren. Je kunt een spinassociatie maken, je kunt freewriten (gewoon pen en papier pakken en een bepaalde tijd schrijven zonder te stoppen), je kunt je idee aan anderen voorleggen, of je kunt gewoon een uurtje onbeschaamd googelen. Dat laatste doe ik meestal. Van mijn bevindingen maak ik aantekeningen.

Stap 2: Structuur aanbrengen

Als je de eerste stap gezet hebt, heb je waarschijnlijk een berg met informatie, maar nog steeds geen goede tekst. Daarvoor moet je orde scheppen in de chaos. Je moet structuur aanbrengen.

Dit principe heet ook wel “eerst denken, dan schrijven”. Ik begeleid regelmatig studenten bij het schrijven van hun scriptie, en zij lopen meestal vast omdat hun hoofd boordevol chaotische ideeën zit. Ze beginnen ergens te schrijven, schrijven door, en zien dan door de bomen het bos niet meer. Dit kun je voorkomen door eerst een algemene structuur op te zetten.

Onthoud daarbij dat je een tekst altijd kunt opdelen in begin, midden en einde. Een inleiding, een middenstuk, een slot. In het begin dien je de lezer te prikkelen en te interesseren om verder te lezen. Dat kan bijvoorbeeld door een vraag te stellen, een stelling te poneren, of door in te spelen op een actuele gebeurtenis. De lengte van het middenstuk kan variëren, afhankelijk van hoeveel je te vertellen hebt. In het slot geef je een korte samenvatting, beantwoord je de hoofdvraag of presenteer je een conclusie.

Om een algemene structuur op te zetten, moet je de informatie die je hebt verzameld groeperen in verschillende deelonderwerpen. Elk deelonderwerp verdient vervolgens een eigen alinea. Voor mijn tekst over intrinsieke motivatie stelde ik de volgende structuur op:

• Alinea 1: inleiding – hoe kan de intrinsieke motivatie van leerlingen worden gestimuleerd?
• Alinea 2: uitleggen wat intrinsieke motivatie inhoudt.
• Alinea 3: intrinsieke motivatie koppelen aan basisbehoeften relatie, competentie en autonomie.
• Alinea 4: manieren benoemen om in het onderwijs in te spelen op de basisbehoeften van leerlingen.
• Alinea 5: slot – korte samenvatting en antwoord geven op de hoofdvraag.

Stap 3: Structuur uitwerken

Nadat je de algemene structuur van de tekst bepaald hebt, kun je de tekst gaan uitwerken tot een lopend verhaal. Zorg voor duidelijke alinea’s, waarbij je per alinea één deelonderwerp bespreekt. Neem als uitgangspunt dat een alinea een kernzin heeft. Dat is de belangrijkste zin, en die staat meestal voor- of achteraan. In mijn tekst was de kernzin van de derde alinea bijvoorbeeld: ‘Om leerlingen intrinsiek te motiveren, moet voldaan worden aan de basisbehoeften relatie, autonomie en competentie’.  Met deze zin begon de alinea. Vervolgens legde ik uit wat deze basisbehoeften precies inhielden.

Je zult merken dat je soms nog niet genoeg over het onderwerp weet om de structuur om te zetten in een lopend verhaal. Dat is niet erg. Je gaat dan gewoon terug naar de eerste stap: gewoon weer even onbeschaamd googelen, lezen, praten, onderzoeken.

Als je met het echte schrijven begint, is het belangrijk dat het verhaal dat je maakt een geheel vormt. De alinea’s moeten in een logische volgorde staan en met elkaar verbonden zijn. Ook moeten het begin en het einde van de tekst op elkaar aansluiten. Als je bijvoorbeeld in de inleiding een vraag stelt, moet deze in het slot worden beantwoord.

Stap 4: Nakijken en verbeteren

Zo. De tekst is klaar En nu? Helemaal niets. Laat de tekst maar even rusten. Een uurtje, een dag, een week, afhankelijk van de deadline. Ga iets anders doen, denk er niet meer aan. Dat is nodig. Dan kun je daarna namelijk met een frisse blik weer terugkijken op wat je hebt geschreven. Soms valt dat tegen, soms valt dat mee.

Lees de tekst nog een paar keer door, om te kijken of het inderdaad een logisch, coherent geheel vormt. Misschien moet je nog wat zinnen herschrijven of informatie aanvullen. Zorg er ook voor dat je alle schrijffouten verbetert. Een tip daarbij: als je zelf een tekst hebt geschreven, kan het soms lastig zijn om de schrijffouten te ontdekken. Vooral als je er heel veel uren aan hebt gewerkt. Overkomt mij ook. Dat komt doordat je zo goed weet waar de tekst over gaat, dat je blind bent geworden voor wat er nou eigenlijk echt staat. Het kan dan helpen om de tekst van onder naar boven te lezen. Je begint dus bij de laatste zin, en eindigt bij de eerste.

En natuurlijk: heb je een idee maar geen zin of tijd om zelf een tekst te schrijven, of heb je een fantastische tekst geschreven maar zou je die graag nog even laten nakijken, zodat het een nog fantastischere tekst wordt? Schroom niet, en neem contact met me op.